İterbiyum Elementi

  

    İterbiyum elektron dizilişlerinde f orbitalinde elektron barındıran kimyasal bir elementtir. Bu element grup 3 elementlerine ve 6. periyot elementlerine ait olan bir lantanittir. Simgesi Yb, atom numarası 70'tir. İterbiyum, gümüş parlak, yumuşak, ve oldukça sünek bir elementtir. Kolaylıkla eğilip bükülebilir, dövülebilir. Doğada nadir bulunan elementdir. Saf olarak bulunmaz. Diğer lantanitlerle birlikte doğal olarak oluşur. Şerit, gadolinit gibi minerallerde ve ender toprak elementleriyle birlikte bulunur. Ticari olarak monazitten, öksenitten ya da ksenotimden elde edilir. Element oldukça kararlıdır, hava ve nemden korumak için kapalı kaplarda muhafaza edilmelidir. İterbiyum mineral asitler tarafından çözünür. Bütün halojenlerle reaksiyona girer. Su ile yavaş reaksiyona girer. Havada yavaş bozunur. İnce ve dağılmış iterbiyum, havada ve oksijende kolayca okside olur. İterbiyum bileşikleri su molekülleri ile kompleksler oluşturabilir. Toz formu renksizdir, politetrafloroetilen veya hekzakloroetan ile karıştırıldığında parlak zümrüt yeşili bir alevle yanar. Çeşitli hidrürler oluşturmak için hidrojen ile tepkimeye girer. Hidroksit oluşturmak için sıcak ve soğuk su ile yavaş yavaş reaksiyona girer. İterbiyum, suda yavaş yavaş çözünür. Asitlerde hidrojen gazını serbest bırakır. Bileşikleri, diğer lantanit elementlerin bileşiklerine benzer. Çoğu bileşiği +3 oksidasyon durumu sergiler. Halojen fluor, brom, klor ve iyodin ile hem dihalojenürleri hem de trihalojenürleri oluşturur. 0°C’ta birbirine dönüşen iki kristal biçimi vardır. Bilinen on dokuz izotopunun atom kütleleri 147-164 arasında değişmektedir. İterbiyum, yüksek gerilime maruz kaldığında elektrik direnci artar.

        İterbiyum, 1878 yılında İsveçli kimyager Jean Charles Galissard de Marignac tarafından keşfedilmiştir. İterbiyum, tüm metaller arasında en küçük sıvı aralığına sahiptir. İterbiyum bileşikleri son derece zehirli olmasına rağmen az tehlikelidir. Metal tozu kendiliğinden yanabilir. İterbiyum alevleri kolay söndürülemez, özel yangın söndürücüler kullanmak gerekir.

       İterbiyum paslanmaz çeliğin dayanıklılığını, tanecik inceliğini ve diğer mekanik özelliklerini iyileştirmede, metalürji ve kimya alanlarındaki deneylerde kullanılır. Taşınabilir röntgen uygulamalarında radyasyon kaynağıdır. Fiber, lazer ve atomik saatlerde kullanılır.

    İterbiyum, nadir bulunan elementlerden olduğu için ticari kullanımı çok sınırlıdır. En yaygın ticari iterbiyum bileşiği iterbiyum oksittir ve alaşımlarda, özel camlarda ve seramik türlerinde kullanılır. Organik kimyada iyi bir katalizördür.

        İterbiyum oksit, renkli televizyon tüplerindeki yeşil fosforları harekete geçiren ve uyaran maddedir. Çinko oksit ile birlikte elektrokimyasal dönüştürücülerde kristal stabilizör görevi görür. Sodyum iterbiyum borat, koherent ışık (eş fazlı) yayan bir lazer maddesidir. Fiber lazer sistemlerinde fiber içine yükseltgenme maddesi olarak katılır. Petrol arama işlemlerinde de kullanılan bir elementtir. Yb-169, röntgen cihazları için taşınabilir bir radyasyon kaynağıdır. Ayrıca, küçük nesnelerin radyografisi için x ışını makinesi gibi davranır ve nükleer tıpta kullanılır. Deprem ve patlamalardan kaynaklanan zemin dezenformasyonlarını izlemek için kullanılan stres göstergelerinde, iterbiyumun yüksek gerilimde elektrik direncinin artması özelliği kullanılır.

        İterbiyum, alaşımları ve bileşiklerinin kullanıldığı bazı ürün ve alanlar şunlardır; kızılötesi lazerler, elyaf lazerler, alev topu, paslanmaz çelik, nükleer tıp, gama ışını kaynağı, atomik saatler, optik saatler, banknotlar, mürekkepler, fiber optik kablolar.

Kılıçoğlu Anadolu Lisesi öğrencisi Yağmur - EKAL

Kaynak araştırması: https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0terbiyum

https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/periyodik-tablo/iterbiyum